σύμφωνο ελευθέρας διαλύσεως

του πρωτοπρεσβύτερου Θεόδωρου Ζήση
καθηγητού Θεολογικής σχολής Θεσσαλονίκης

1. Τρίτη μορφη γάμου, εύκολοδιάλυτου
Τούς τελευταίους μήνες άπασχολεί τήν έπικαιρότητα ή άπόφαση του Ύπουργείου Δικαιοσύνης νά προχωρήσει στήν νομοθέτηση μιας τρίτης μορφής γαμικής συμβίωσης, έκτος από τίς δύο ίσχύουσες τού έκκλησιαστικού καί τού πολιτικού γάμου, ή όποία όνομάσθηκε «σύμφωνο έλεύθερης συμβίωσης». Σύμφωνα μέ τό σκεπτικό αύτής τής άπόφασης ύπάρχουν πολλα ζευγάρια πού συμβιωνουν, τά όποία δέν θέλουν νά νομιμοποιήσουν τή σχέση τους αύτή οϋτε μέ τήν εύλογία της 'Εκκλησίας, οϋτε ένώπιον τού δημάρχου. Καί έπειδή νομικά αύτή τους η συμβίωση είναι μετέωρη, δέν ύπάρχει ή δυνατότητα εφαρμογης των ευεργετικων διατάξεων τού νόμου γιά κληρονομικά, συνταξιοδοτικά, άσφαλιστικά καί άλλα δικαιώματα τών συμβιούντων, άλλά καί τών παιδιών τους. Αύτές τίς περιπτώσεις λοιπόν καί πρός οφελος δήθεν τών άδυνάτων μελών αύτης της συμβίωσης έρχεται εύεργετικά νά καλύψει αύτή ή ρύθμιση μέ τό «σύμφωνο έλεύθερης συμβίωσης», τό όποίο θά συνάπτεται ένώπιον ένός οίουδήποτε συμβολαιογράφου, καί θά άκυρώνεται μονομερώς μέ τήν άπλή δήλωση τού ένός τών συμβιούντων, ότι δέν έπιθυμεί πλέοντήν συνέχιση της συμβίωσης.
Στό σημείο αύτό, στήν εύκολία δηλαδή διαλύσεως της συμφωνίας μέ άπλή μονομερή δήλωση τού ένός έκ τών δύο συμβιούντων, βρίσκεται ή άχίλλειος πτέρνα του έγχειρήματος, πού συνίσταται στήν εϋκολη διάλυση της οίκογένειας καί στή συνακόλουθη άνεστιότητα τών παιδιών μέ ποικίλα ψυχολογικά προβλήματα, πού τά όδηγούν σέ ποικίλες μορφές κοινωνικής παραβατικότητος.

Ένθυμούμεθα όλοι, πόσος θόρυβος έγινε καί τί άντιδράσεις, έπαινετές καί εύλογημένες, παρουσιάσθηκαν έκ μέρους της Έκκλησίας, όταν έπρόκειτο νά θεσμοθετηθεί ό «πολιτικός γάμος», ό όποίος είχε κάποιον λόγον ύπάρξεως γιά πρόσωπα πού δέν ήθελαν λόγω φιλοσοφικών ή θρησκευτικών πεποιθήσεων νά έλθουν στόν χώρο της Έκκλησίας, γιά νά νομιμοποιήσουν τήν γαμική τους σχέση. Έπέτυχε τότε ή Έκκλησία μέ τούς σθεναρούς άγώνες της νά άποτρέψει τόν ύποχρεωτικό χαρακτήρα τού πολιτικού γάμου, όπως έπιθυμούσαν άρχικά οί νομοθετούντες, καί νά δεχθεί τήν προαιρετική τέλεση καί τήν έλεύθερη έπιλογή είτε τού έκκλησιαστικού είτε τού πολιτικού γάμου. Καί μολονότι στήν συντριπτική τους πλειοψηφία οί νεόνυμφοι προσέρχονται στήν Έκκλησία, γιά νά εύλογηθεί άπό τό Θεό ό γάμος τους, καί έλάχιστο ποσοστό καταφεύγει στούς δημάρχους, κατορθώθηκε πάντως ένα πρώτο βαρυ πλήγμα κατά τού θεοσύστατου θεσμού τού γάμου, έφ' όσον στόν πολιτικό γάμο δέν προσφεύγουν μόνον οί δεδηλωμένοι αθεοι ή όταν τό ένα μέλος άνήκει σέ άλλη χριστιανική όμολογία ή θρήσκευμα, όπως ύποκριτικά ύποστήριζαν τότε οί νομοθετούντες, άλλά καί βαπτισμένοι ορθόδοξοι Χριστιανοί, οί όποίο γιά ποικίλους λόγους, άκόμη καί καιρικού σκανδαλισμού η καποιας προσωπικής διένεξης μέ τούς ίερείς της ένορίας τους, προτιμούν κακώς τόν δήμαρχο άπό τόν ίερέα. Ή σχεδιασμένη μάλιστα καί ένορχηστρωμένη κατασυκοφάντηση της 'Εκκλησίας άπό στρατευμένους θεομαχους καί έκκλησιομάχους πολιτικούς, λογίους καί δημοσιογράφους, ώθεί πολλούς Χριστιανούς, πού άκούουν μόνον τήν μία πλευρά, άφοο ό λόγος της 'Εκκλησίας είτε δέν είναι πειστικός, γιατί έπιλέγονται άπό τά κανάλια συνήθως προβληματικοί έκπρόσωποι της 'Εκκλησίας ή όταν διατυπώνεται πειστικα, πνιγεται απο τουςσυνήθεις θαμώνες τών παραθύρων, ώθεί λοιπόν πολλούς Χριστιανούς στό νά παίρνουν διαρκώς μεγαλύτερες άποστάσεις άπό τήν'Εκκλησία καί νά προτιμούν τόν πολιτικό γάμο. Είναι πολύ χρήσιμο νά έρευνηθεί αν άπό τήν εποχή της νομοθετήσεως τού πολιτικού γάμcυ μέχρι σήμερα έχουμε μεταβολες στο ποσοστο αυτων που τον έπιλέyουν. 'Υπάρxουν ψηφoφoρίες και εκτιμησεις οτι το ποσοστο αύξάνει άναλόγως πρός τήν άπαξίωση τού κύρους της 'Εκκλησίας.
Τό έρώτημα πού εϋλογα τίθεται έν όψει τού νέου νομοθετήματος είναι γιά ποιό λόγο ή πολιτεία προβαίνει σ' αύτήν τήν ρύθμιση; Ποιά κοινωνική άνάγκη καλυπτει; Δέν έφθανε ό πολιτικός γάμος, γιά όσους είναι απιστοι καί αθεοι, άφού ούσιαστικά καί αύτό μία μορφή πολιτικού γάμου είναι, μέ τή διαφορά ότι, άντί νά είναι τελετάρχης ό δήμαρχος, τώρα είναι ό οίοσδήποτε συμβολαιογράφος;
2. Ξαναγίνεται πόρνη ή άνθρωπότητα
Δέν είναι δύσκολη ή άπάντησηγιά όσους διαθέτουν πνευματικά κριτήρια καί άνακρίνουν τά γεγονότα μέ βάση τήν Άγία Γραφή καίτήν Πατερικη Παράδοση. Ή έπικράτηση τού Χριστιανισμού καί ή θαυμαστή διάδοση της διδασκαλίας του έβελτίωσε θεαματικά τήνήθική καί πνευματική κατάστασητης άνθρωπότητος, ή όποία προηyoυμένως ήταν έκδοη, πqραδομενη στα σαρκικα αμαρτη ματα, στίς σαρκικές έκτροπές, σέ πάθη άτιμίας, ωστε νά παραβιάζονται καί οί νόμοι της φύσεως μέ τό νά άσχημονούν σαρκικά άνδρες μέ άνδρες καί γυναίκες μέ γυναίκες, όπως μέ πολλή δύναμη περιγράφει ό 'Απόστολος Παύλος στό πρώτο κεφάλαιο τής Πρός Ρωμαίους έπιστολής. Γιά νά μήν ύπάρχουν ήθικές άναστολές καί έπιφυλάξεις άκόμη καί οί θεοί τού άρχαίου κόσμου, πλασμένοι κατ είκόνα καί όμοίωση τών άνθρωπίνων παθών, ήσαν έκδοτοι σέ πορνείες, μοιχείες, παιδεραστίες καί άλλα. Ό Μ. Βασίλειος στό κλασικό καί μοναδικό του έργο «Πρός τούς νέους», στό όποίο μέ πολλή εύρύτητα τούς συνιστά νά μελετούν έργα της άρχαίας έλληνικής γραμματείας, έπιλεκτικά όμως νά παίρνουν άπό αύτά μόνον τά καλά στοιχεία, δηλαδή εκείνα «εν οίς αρετήν επαίνεσαν ή κακίαν διέβαλον», ίδιαίτερα έφιστά τήν προσοχή τους στά όσα λέγουν οί άρχαίοι συγγραφείς περί τών θεών, τούς όποιους παρουσιάζουν διαρκώς νά έρίζουν καί νά πολεμούν μεταξύ τους, άλλά καί νά μοιχεύουν καί νά πορνεύουνκαί μάλιστα ό κορυφαίος τών θεών, ό Δίας, μέ τέτοιο τρόπο πού θά ντρεπόταν κανείς νά τά δεί νά γίνονται άκόμη καί στά ζώα1.
Ό Άθηναίος φιλόσοφος έπίσης καί άπολογητής Άθηναγόρας άντιμετωπίζοντας τήν συκοφαντική κατηγορία τών είδωλολατρών λογίων έναντίον τών Χριστιανών γιά ήθικά παραπτώματα λέγει ότι αύτόύ πενθυμίζει τήν παροιμία «ή πόρνη τήν σώφρονα», κατηγορεί δηλαδή ή πόρνη τήν τίμια γυναίκα ώς άνήθικη, οί είδωλoλάτρες πού ογανωνουν κεντρα πορνειας και αμαρτωλούς οίκους γιά κάθε αίσχρή ήδονη γιά τούς νέους, άσχημονούντες άκόμη καί έπί άρρένων καί καυχώμενοι ότι καί οί θεοί τους πράττουν τά ίδια, αύτοί λοιπόν οί μοιχοί καί οί παιδεραστές κατηγορούν τούς Χριστιανούς, τούς εγκρατείς καί μονογάμους2.
Ήταν πράγματι πόρνη ή πρό Χριστού άνθρωπότητα. Έγκατέλειψε τόν Θεο, όπως έγκαταλείπει ή πόρνη τόν άνδρα της, καί διεφθάρη από τούς δαίμονες, προσκολλήθηκε σέ Ψεύτικους θεούς καί μιάνθηκε άπό τούς ρύπους της είδωλολατρίας καί της άνηθικότητας' κατήντησε όπως λέγουν οί άγιοι Πατέρες, «θυγάτηρ τών δαιμόνων, ρυπώσα, αυχμώσα, γυμνή, πεφυρμένη αϊματι».
3. Εύλογημένος ό γάμος, άνώτερη ή παρθενία
Άπό αύτήν τήν κατάσταση της αίσχρότητος καί της διαφθορας έσωσε τήν άνθρωπότητα ο Χριστός, ό όποίος όπως συμπεριφέρθηκε σέ πόρνες γυναίκες, έτσι συμπεριφέρθηκε καί στήν πόρνη άνθρωπότητα. Δέν δικαιολόγησε οϋτε νομιμοποίησε τήν ήθική τους πτώση, άλλά τίς βοήθησε στή συνέχεια νά άγνισθούν καί νά άγιάσουν ΌΧριστός έπεθύμησε τήνπόρνη άνθρωπότητα καί τήν μετέβαλε σέ Έκκλησία Άγίων' «Ήγάπησε τήν εκκλησίαν καί εαυτόν παρέδωκεν υπέρ αυτής ϊνα αυτήν άγιάση καθαρίσας τω λουτρώ τού υδατος εν ρήματι, ϊνα παραστήση αυτήν εαυτώ ενδοξον τήν εκκλησίαν εχουσαν σπίλον ή ρυτίδα ή τι τών τοιαύτων, αλλ 'ϊνα n άγία καί άμωμος»6.
Έδίδαξε ότι ό γάμος είναι θεσμός θεοσύστατος, έπιτρεπόμενος μόνο ύπό τήν μορφή της μονογαμίας, ώς δεσμος δηλαδη ένός άνδρος καί, μιας γυναικός. Kατήργησε ετσι την επιτραπεισα και στην Π. Διαθήκη πρόσκαιρα πολυγαμία, καί άπαγόρευσε τήν διάλυση του γάμου, τό διαζύγιο, διότι αύτούς πού ένώνει ό Θεος μέ τό γάμο, δέν πρέπει νά τούς χωρίζουν οί ανθρωποι' «ο ούν ό Θεος συνέζευξεν, άνθρωπος μή χωριζέτω» Γιά νά ξερριζώσει δέ άπο την χριστιανική κοινότητα, τήν Έκκλησία, τά πάθη τηςπορνείας καί της μοιχείας, θεωρησε ώς μοιχική συμπεριφορά, όχι μόνο την πράξη της μοιχείας, άλλα άκόμη καί τό νά βλέπει κανείς έπιθυμητικά κάποια γυναίκα, άντίστροφα καί ή γυναίκα κάποιον ανδρα. .ύπως ή όργή όδηγεί στόν φόνο, έτσι καί ή σαρκική έπιθυμία, ή ήδονοβλεψία, όδηγεί στήν μοιχεία καί στήν πορνεία «πας ό βλέπων γυναίκα πρός τό επιθυμήσαι αυτήν ήδη εμοίχευσεν αυτήν εν τη καρδία αυτού»8. Παρέστη ό ίδιος καί εύλόγησε τόν έν Κανά γάμο καί διά τού Άποστόλου Παύλου ϋψωσε τόν γάμο σέ περιωπή μυστηρίου, μέ το νά παραλληλίσει τόν δεσμό άνδρός καί γυναικός πρός τόν δεσμό τού Χριστού καί της άγίας πλέον Έκκλησίας: «τό μυστήριον τούτο μέγα εστίν, εγώ δέ λέγω εΙς Χριστόν καί εΙς τήν Έκκλησίαν»9.
Ή άνύψωση αύτή τού θεσμού τού γάμου σέ εύλογημένη άπό τό Θεό, μονογαμική, άγαπητική, θυσιαστική καί άδιάλυτη σχέση μεταξύ ένος άνδρός καί μιας γυναικός, πού σημαίνει έπίσης έξύψωσηκαί έξίσωση της γυναίκας πρός τόν ανδρα, ή όποία προηγουμένως άντιμετωπιζόταν ύποτιμητικά καί άδικ α, άποτελεί πρόοδο καί έξέλι ξη σέ σχέση μέ τήν προηγούμενη άντιμετώπιση τών τού γάμου, όχι όμως καί τήν τελειότερη βαθμίδα της πνευματικής καί ήθικής τελείωσης. Πρέπει νά γνωρίζουν όλοι αύτοί οί όποίοι θεωρούν ώς πολύ δύσκολη τήν κατόρθωση τού ένός, άδιάλυτου καί τιμίου γάμου, ότι έτσι τό έθεώρησαν πρό τού φωτισμού τους καί οί Άπόστολοι, τό θεωρούν δέ καί σήμερα πολλοί εκκοσμικευμενοι και ευκολοι σε ήθικές έκπτώσεις κληρικοί, οί όποίοι ίσχυρίζονται ότι άλλαξαν οί έποχές καί σπεύδουν νά δικαιολογήσουν τά καταστροφικά νομοθετήματα τών άρχόντων της «Νέας Εποχής» τού Άντιχρίστου' ό πήχυς όμως τώρα στά πνευματικά χριστιανικά άθλήματα, ίδιαίτεα στό θέμα τών σαρκικών σχέσεων, έχει τοποθετηθη άπό τό Εύαγγέλιο πολύ ψηλά, πάνω καί άπό τόν τίμιο καί ευλογημένο γάμο, γιά όσους έπιθυμούν καί μπορούν νά κάνουν πνευματικό πρωταθλητισμό. Σέ σχέση μέ τόν καλό καί εύλογημένο γιά τούς πολλούς γάμο ύπάρχει κάτι καλύτερο καί ύψηλότερο ή έν Χριστώ άγαμία, ό εύλογημένος καί ήρωϊκός δρόμος τού Μοναχισμού, ο άγγελικος αύτός, ό ίσάγγελος βίος. Άπαντώντας όΧριστός στίς ένστάσεις τών μαθητών ότι μέ τήν διδασκαλία τουκαθιστά τόν γάμο βαρύ καί άσύμφορο, γι αύτό είναι καλύτερα νά μη συναπτει κανεις γαμο, «ου συμφέρει γαμήσαι», έδίδαξε ότι ή άγαμία είναι γιά πολύ λίγους, δέν μπορούν νά τήν άσκήσουν όλοι, παρά μόνον έκείνοι πού έχουν θέσει ώς, πρώτη προτεραιότητα στή ζωη τους τήν βασιλεία τών ούρανών «ου πάντες χωρούσι τόν λόγον τούτον αλλ 'οις δέδοται». Αύτοί θέλουν νά άνταποκριθοον τελειότερα στήν Νέα Έποχή τού Χριστού, στήν καινή κτίση, πού έχει άρχίσει ήδη νά τελεσιουργείται μέσα στήν Έκκλησία έγκαταλείπουν όλους τούς έπιγείους δεσμούς, ύπερβαίνουν άκόμη καί τήν φυσική έλξη πρός έτερόφυλο πρόσωπο καί ζούν έδώ και τώρα τήν βασιλεία τών ούρανών' «Εισίν ευνούχοι οίτινες ευνούχισαν εαυτούς διά τήνβασιλείαν τών ουρανών»10. Ό παλαιός αίώνας, στόν όποίο ό γάμος είxε άπόλυτη αξία, έκλεισε καί αρχισε ο νεος αιωνας στον οποιο άπόλυτη άξία έχει ή παρθενία, ή άγνότητα, ή σωφροσύνη, ή έγκράτεια' «οι υιοί τού αίώνος τούτου γαμούσιν καί γαμίσκονται, οί δέ καταξιωθέντες τού αίώνος εκείνου τυχείν καί της αναστάσεως της εκ νεκρών οϋτε γαμούσιν οϋτε γαμίζονται» 11.
Τά ϊδια έδίδαξαν καί έφήρμοσαν στή συνέχεια οι' Απόστολοι καί οί . Αγιοι, έχοντες ώc, πρότυπα τόν ϊδιο τόν Χριστό, και τήν άειπάρθενο, ασπιλο καί άμόλυντο Ύπεραγία Θεοτόκο, άκολουθήσαντες εϊτε τόν σώφρονα καί τίμιο γάμο, εϊτε τήν κατα πολύ ύπερέχουσα ό δότης ίσάγγελης παρθενίας, όπως έκωδικοποίησε την διδασκαλία αύτή της Έκκλησίας ό Μ. 'Αθανάσιος; «Δύο ουσών όδών εν τώ βίω περι τουτων, μιας μεν μετριωτερας καί βιοτικής, τού γάμου λέγω , της δέ ετέρας αγγελικής καί ανυπερβλήτου, της παρθενίας».